کلینیک مجازی بیش فعالی و کم توجهی ADHDLOGY – دکتر مهدیس مقصودلو
به عنوان فردی که تشخیص بیش فعالی دارد یا والد کودکی که تشخیص بیش فعالی دریافت کرده است، یکی از نگرانی های عمده ای که در ابتدای درمان با آن مواجه می شوید، دارو درمانی هست. سوالات متعددی در این رابطه به ذهن شما می آید. آیا دارو ها برای من یا فرزندم ضرر ندارند؟ آیا دارو درمانی ضروری هست؟ آیا امکان دارد که از طریق روش های غیر دارویی به همان نتایج دارو درمانی دست پیدا کرد؟
در کنار همه این سوالات که ذهن شما را درگیرمی کند شما از طریق رسانه ها و اینترنت با اطلاعاتی مثل اینکه دارو درمانی باعث اعتیاد ، ناباروری، تشنج و… می شوند نیز روبرو می شوید که اضطراب ناشی از این اطلاعات شما را در مسیر عدم تمایل به استفاده از دارو درمانی مطمین تر می کند.
در این پست بدون هیچ سوگیری نسبت به اینکه دارو درمانی توصیه می شود یا نه، به بررسی این اطلاعات بپردازیم.
همانطور که همیشه در جلسات درمانی توصیه می شود، داشتن آگاهی در رابطه با اختلال یا psychoeducation یک گام هم در مسیر درمان هست. به عنوان والدین یا افرادی که به دنبال قدم برداشتن درست و انتخاب بهترین مسیرهای درمانی هستید، طبیعتا در یوتیوب برای این اختلال سرچ کرده اید و با فیلمی روبرو شده اید که فردی در آن در مورد اینکه ریتالین مانند کوکایین یا مواد مخدر وابستگی می آورد یا خطرناک هست روبرو شده اید. (تا جایی این مسیر متاسفانه جلو رفته است که ریتالین را کوکائین کودکان نامیده اند) یا مقاله ای را در وب سایتی مطالعه کرده اید که به شما توصیه می کند سراغ دارو درمانی نروید.
سوالی که می توان مطرح کرد این است که چرا در رسانه ها هیچ گزارشی در رابطه با حمایت از دارو درمانی افراد بیش فعال دیده نمی شود؟ علی رعم اینکه مقالات علمی بسیار زیادی اثر بخشی دارو درمانی را چه به تنهایی چه در ترکیب با سایر درمان ها نشان داده اند؟
یک پاسخ بدیهی به این سوال این است که وقتی رسانه ها به شکل منفی در رابطه با یک موضوع صحبت می کنند و انگشت اتهام خود را بالا می آورند، راحت تر می توانند تعداد زیادی مخاطب را به سمت خود حذب کنند و این ترفندی هست که برای جلب توجه افراد، فالوءر ها، بیننده ها (یا هر اسم دیگری که می توان گذاشت) توسط رسانه ها استفاده می شود. متاسفانه افراد زیادی از روی ناآگاهی با این مسیر همراه می شوند. نکته دیگری که باید به آن توجه کرد افرادی هستند که استفاده از دارو را منع می کنند تا محصولات جدید خود را فارغ از اینکه در چه قالبی هست (بسته های شناختی، درمان های حرکتی، مولتی ویتامین ها، طب سنتی و…) به فروش برسانند. با چشم پوشی کردن از تاثیرات جانبی احتمالی اینها، در بهترین حالت بسیاری از این موارد برای کودک یا بزرگسالی که دارو درمانی لازم دارد، می توانند بی تاثیر باشند .
ریتالین با کوکائین مقایسه می شود چون هر دو دارو بر سیستم دوپامینرژیک تاثیر می گذارند اما بین دارویی که توسط و تحت نظر پزشک و با دوز مناسب تجویز می شود تا اثرات مثبتی در مغز ایجاد کند، تفاوت منطقی زیادی با کوکائین وجود دارد. بعلاوه تحقیقات نشان داده اند افراد بیش فعالی که تحت درمان نبوده اند تمایل بیشتری به مصرف مواد مخدر داشته اند تا افرادی که دارو درمانی دریافت کرده اند. نکته بسیار مهمی که باید به آن توجه شود این است که اگر فرد بیش فعال که دارو درمانی نیز دریافت کرده است، تمایل به مصرف مواد دارد این ناشی از دارو درمانی نیست بلکه ناشی از نشانه های این اختلال (مثل ریسک پذیری بالا) است. نکته نهایی بسیار مهم در این رابطه این است که باید والدین این سوال را از خودشان بپرسند که چه چیزی اعتیاد می آیورد؟ پاسخ این سوال احساس خود ارزشمندی کم هست. در واقع این دارو ها نیستند که اعتیاد به همراه می آورند بلکه مشکلاتی که فرد بیش فعال با آنها مداوم دست و پنجه نرم می کند، آنها را به این سمت می آورد.
ریتالین با کوکائین مقایسه می شود چون هر دو دارو بر سیستم دوپامینرژیک تاثیر می گذارند اما بین دارویی که توسط و تحت نظر پزشک و با دوز مناسب تجویز می شود تا اثرات مثبتی در مغز ایجاد کند، تفاوت منطقی زیادی با کوکائین وجود دارد. بعلاوه تحقیقات نشان داده اند افراد بیش فعالی که تحت درمان نبوده اند تمایل بیشتری به مصرف مواد مخدر داشته اند تا افرادی که دارو درمانی دریافت کرده اند. نکته بسیار مهمی که باید به آن توجه شود این است که اگر فرد بیش فعال که دارو درمانی نیز دریافت کرده است، تمایل به مصرف مواد دارد این ناشی از دارو درمانی نیست بلکه ناشی از نشانه های این اختلال (مثل ریسک پذیری بالا) است. نکته نهایی بسیار مهم در این رابطه این است که باید والدین این سوال را از خودشان بپرسند که چه چیزی اعتیاد می آیورد؟ پاسخ این سوال احساس خود ارزشمندی کم هست. در واقع این دارو ها نیستند که اعتیاد به همراه می آورند بلکه مشکلاتی که فرد بیش فعال با آنها مداوم دست و پنجه نرم می کند، آنها را به این سمت می آورد.
نکته بعدی در رابطه با افرادی هستند که ما از طریق آنها اطلاعات را دریافت می کنیم. برای مثال در یک کلینیک درمانی امکان دارد مادری در اتاق انتظار در مکالمه با مادری دیگر، این پیام را منتقل کند که کودکی را می شناخته که دارو مصرف کرده است و در بزرگسالی معتاد شده است. متاسفانه دریافت اطلاعات از افراد غیر متخصص راه را برای مسیر درمانی درست ناهموار می کند. معمولا این اطلاعات بدون دانستن پیشینه فردی، خانوادگی،… صورت می گیرد. بعلاوه صرفا براساس یک مکالمه چند دقیقه ای در رابطه با دارو درمانی برای یک کودک یا بزرگسال، که در صورت لزوم سال های پیش روی او را می تواند تغییر دهد، تصمیم گیری می شود.
داروهایی که برای این اختلال تجویز می شوند می توانند بهبود در توانایی تمرکز و توجه و افزایش طول توجه را به همراه بیاورند. کمتر حواسپرتی کمتر می شود. آنها برانگیختگی حرکتی کمتری را تجربه می کنند. خود کنترلی بیشتر می شود و رفتارهای متناسب تری با موقعیت را نشان می دهند. (توجه داشته باشید که تاثیرات دارو بر روی نشانه های اختلال مدنظر هست و نه اختلالات همراه مثل اختلالات رفتاری). بهبود در این عملکردها منجر به بهبود عملکردهای اجتماعی و تحصیلی کودک و بزرگسال می شود.
واقعیت دیگر این است که دارودرمانی به همه افراد پاسخ نمی دهد. حدود 50 تا 70 % افرادی که دارومصرف کرده اند تاثیرات مثبت را گزارش داده اند. بعلاوه بعضی از افراد با دوز کم پاسخدهی خوبی داشته اند، بعضی دیگر در دوز بالا مصرف کرده اند. داروهای متنوعی برای درمان وجود دارند. دسته ای از دارو ها برای بعضی افراد موثر است و برای بعضی دیگر دسته دیگری از داروها. دسته ای از دارو ها برای مدت زمان کوتاهی اثر بخش هستند و دسته ای دیگر برای زمان طولانی. انتخاب بهترین دارو برای شما نیاز به زمان دارد و بهتر است با پزشک خود همکاری کافی را داشته باشید.
تاثیرات جانبی دارو ها می تواند کم اشتهایی، از دست دادن وزن، مشکلات رشدی، سردرد، شکم درد، تغییرات خلقی و تحریک پذیری باشد. البته اینها عوارض جانبی احتمالی هستند و همه افراد این موارد را تجربه نمی کنند همانطور که وقتی شما سایر بسته های دارویی را نگاه میکنید، دسته ای از عوارض برای آنها نوشته شده است. بعلاوه در رابطه با بعضی از افراد، بعد از عادت به مصرف دارو،تجربه این عوارض کمتر می شوند.
